Mélange à trois

Uitgevoerd op:

vrijdag 28 mei 2010 – Grote Kerk Elst (gld)
zondag 30 mei 2010 – Paduakerk Nijmegen

Programma:

Paul Hindemith – Six Chansons
Antonín Dvorák – Mis in D-groot
English romantic partsongs

Dé muzikale traktatie van 2010: mélange à trois: een muzikaal drieluik bestaande uit de “Six Chansons” van Hindemith, de mis in D-groot van Dvorák en zes romantische Engelse liederen.

Antonin Dvorak, Mis in D-groot, opus 86

Dvorak (Tsjechië, 1841 – 1904) schreef deze mis op verzoek van

de Praagse architect en kunstnestor Josef Hlavka.

De mis was bedoeld voor de inwijding van een nieuwe kapel nabij diens kasteel in Luzany en als mis die gezongen kon worden bij familieplechtigheden.

In die kapel was ook de eerste uitvoering, op 11 september 1887. De vrouwelijke solopartijen werden toen gezongen door de echtgenotes van Hlavka en Dvorak: Zdenka en Anna. Dvorak dirigeerde zelf.

De mis paste precies bij de gelegenheid: melodieuze partijen, begeleiding van alleen orgel en geen “grote” soli. Een werk voor de Praagse kathedraal had beslist anders geklonken. Toch weet Dvorak binnen deze bescheiden opzet goed zijn persoonlijke visie op de verschillende misteksten te verklanken. De componist was zelf ook zeer tevreden met het resultaat. In een brief bedankte hij Hlavka nog voor de opdracht en voor de mogelijkheid deze voor kleine bezetting te schrijven.

Dat de heersende mode anders was bleek duidelijk toen hij het werk uitgegeven probeerde te krijgen. Dat lukte pas toen een uitgever hem eerst de orgelpartij voor orkest liet bewerken. Deze grote versie werd toen bekend en is sindsdien uitgevoerd.

Pas later is de oorspronkelijke versie weer uit het manuscript overgenomen, zodat het werk nu in zijn ware gedaante beluisterd kan worden. En juist om deze ware gedaante wordt dit werk door Maqam gezongen onder leiding van Miriam Westgeest.

Paul Hindemith – Six Chansons (1939) Teksten: Rainer Maria Rilke

Paul Hindemith (1895-1963)

Na zijn muziekstudie en werk als dirigent en concertmeester (altviool) bij de opera in Frankfurt, werd Hindemith in 1927 benoemd tot compositieleraar aan de Hochschule für Musik te Berlijn.

Hindemith vormde in Duitsland het boegbeeld van de stroming die een radicale breuk met de laat negentiende-eeuwse Romantiek voorstond. Hij gebruikte al snel ‘jaren-20’ tendensen als spot, persiflage, lichte muziek en expressionisme in zijn muziek.

Omdat de nazi’s hem ervan beschuldigden de Duitse muziek te ondermijnen,

werd zijn muziek als ‘entartet’ bestempeld. In 1938 vluchtte hij naar Zwitserland waar hij in contact kwam met het werk van Rilke. In 1940 vestigde hij zich in de Verenigde Staten. Na WOII verdeelde hij zijn tijd tussen de universiteiten van Yale en Zürich.

Als dank voor zijn verblijf in Zwitserland schreef hij zijn “Six Chansons” voor het plaatselijke koor (1939). De teksten van de Six Chansons worden gevormd door gedichten van Rainer Maria Rilke, uit de bundel ‘Vergers’ die hij schreef in 1924/1925. De “Six chansons” zijn tonaal en op een “volkslied-achtige” wijze geschreven: eenvoud en met een minimum aan pretenties. De stukken volgen het metrum van de gedichten van Rilke, met verstilde, mooi gekleurde harmonieën.

“Is er niet een grote mate van bewuste beheersing van het materiaal voor nodig, evenals het gebruik ervan, om datgene in tonen weer de geven wat door het hart gedicteerd wordt” aldus Hindemith in zijn Unterweisung im Tonsatz.