Afscheidsconcert Robert-Jan de Bes
Uitgevoerd op:
14 juni 2009 – Stadhuis Nijmegen, Schepenzaal
Programma:
Op zondagmiddag 14 juni 2009 heeft Zanggroep Maqam in haar concert
‘Hemelse Eenvoud’ de invloed van de (Contra)reformatie op de kerkmuziek laten horen.
De Missa Papae Marcelli weerklonk in een bewerking van de vroege barokcomponist Giovanni Francesco Anerio.
Met dit concert nam dirigent Robert-Jan de Bes afscheid van Maqam.
Een strijkkwartet onder leiding van Rob Engels begeleidde Maqam en bracht als intermezzo enkele zeer fraaie sonates ten gehore.
Achtergrond:
Een belangrijk gevolg van de door Calvijn ingezette reformatie voor de muziek in de kerk was, dat Calvijn niet alleen de ambtsdragers, maar de hele gemeente weer liet zingen.
Daarmee gaf Calvijn uiting aan zijn overtuiging dat de ware kerk niet zichtbaar, maar juist geestelijk was.
Een voor die tijd bijzonder tegendraads geluid, zeker waar de middeleeuwse katholieke kerk met haar prachtige gebouwen en met haar ambtsdragers juist altijd fysiek zichtbaar was.
Het concilie van Trente is van betekenis als rooms-katholieke reactie op de Reformatie (Contrareformatie). Na de dood van Paus Julius III zette paus Marcellus II het werk van de reformatie voort. Hij had een belangrijke rol in de muziekhervorming met zijn ideeën over het zingen op passende manier, met ‘normale stem’, zodat iedereen alles goed kon horen en verstaan.
In die tijd, waarin kerkleiders bezig waren afstandelijke / opzichtige muziek uit de kerkliturgie te weren, voorzag Palestrina in een ideaal model voor heilige composities in zijn zetting Missa Papae Marcelli (1562). De Mis, zeer waarschijnlijk genoemd naar paus Marcellus, ontleent haar fundament aan de reformatie die in de kerkdoctrine gaande was als een antwoord op de protestantse reformatie. De reformatie ging in tweede instantie over muziek. Primair ging het om de herintroductie van Latijn, gregoriaans en polyfone zettingen. Verder betrof het, het terugbrengen van helderheid en heiligheid in de tekst.
Vroege barokcomponist Giovanni Francesco Anerio was direct beïnvloed als koorknaap onder de leer van Palestrina. Op 8-jarige leeftijd kwam Anerio bij het koor van Palestrina. Hier kreeg hij de polyfone stijl van het schrijven van liturgische muziek met de paplepel ingegoten. In 1619 bracht hij zijn zetting van Missa Papae Marcelli (1619) uit als eerbetoon aan Palestrina.